Een onderzoek naar het opleggen, bekrachtigen en opheffen van geheimhouding in de huidige raadsperiode

“De inhoudelijke onderbouwing voor de noodzaak van de geheimhouding is onvoldoende” Rekenkamer Tilburg

Bij het (lokale) openbaar bestuur staat transparantie om het democratisch proces te verbeteren voorop. Ook in de gemeente Tilburg wordt het beginsel van openbaarheid onderschreven. Toch kan het opleggen van geheimhouding soms nodig zijn, bijvoorbeeld wanneer de economische belangen van de gemeente geschaad zouden kunnen worden door actieve openbaarmaking. Er bestaat dus een afweging van het (economische) belang van geheimhouding tegenover het democratische belang van openbare kaderstelling en controle door de raad. Geheimhouding staat een openbaar debat immers in de weg. Bovendien zijn raadsleden bij geheimhouding niet vrij om derden te consulteren. In (delen van) de Tilburgse raad was eind 2012 het beeld ontstaan dat er te veel met geheime informatie werd gewerkt. Dit was voor de Rekenkamer aanleiding te onderzoeken hoe in het Tilburgse bestuur met geheimhouding werd omgegaan. Een belangrijke conclusie van dat onderzoek was dat in de Tilburgse praktijk bij het opleggen van geheimhouding vaak niet verwezen werd naar de wettelijke grondslag, terwijl de inhoudelijke onderbouwing van de noodzaak tot geheimhouding onvoldoende was. Het zou daarom aan te bevelen zijn als de raad en het college samen een gedragslijn zouden opstellen over de procedure die gevolgd dient te worden bij geheimhouding.

“De kwaliteit van de geleverde financiële informatie over Tilburg Transformeert is  onvoldoende” Rekenkamer Tilburg

In 2012 werd in Tilburg gestart met een grote reorganisatie van de gemeentelijke organisatie, ‘Tilburg transformeert’ geheten. Het doel was de organisatie slagvaardiger en meer op sturing en resultaten te richten. Bij de informatie aan de raad over deze reorganisatie ontbrak het integrale kostenplaatje. Met deze brief probeerde de Rekenkamer in de lacune te voorzien door een berekening van de reorganisatiekosten te presenteren, die gebaseerd was op verschillende rapportages van de gemeente. Een ambtelijke reactie op de berekeningen van de Rekenkamer kwam tot een bedrag dat meer dan 6 miljoen euro lager lag dan de door de Rekenkamer berekende kosten. De Rekenkamer achtte de kwaliteit van de geleverde financiële informatie echter onvoldoende. De raad werd daarom geadviseerd om het college op te dragen bij de eindevaluatie van Tilburg transformeert expliciet kosten en baten te betrekken, zodat een integraal eindoordeel over de reorganisatie mogelijk zou worden.

“De Programmabegroting 2013 vormt nog niet het verbeterde sturingsinstrument voor de raad”Rekenkamer Tilburg

Deze brief bespreekt of de programmabegroting, die voor het begrotingsjaar 2013 een andere opzet had gekregen, een verbeterd sturingsinstrument voor de raad was geworden. De beoordeling werd uitgevoerd aan de hand van een kleine 30 eisen waaraan de begroting naar de mening van de Rekenkamer zou moeten voldoen. Een deel van deze eisen zijn wettelijk vastgelegd in het zogenaamde Besluit begroting en verantwoording voor provincies en gemeenten. Een van de eisen betrof de eis dat de begroting meetbare en evalueerbare informatie over bereikte resultaten bevat. Dat bleek inderdaad het geval, maar alleen op sterk geaggregeerd niveau. De raad was dus niet in staat relaties tussen budget en resultaten op het lagere en concretere niveau te bepalen. Ook de meerjarenramingen werden op geaggregeerd niveau gepresenteerd; een eenduidige koppeling van budgetten aan activiteiten en gewenste resultaten ontbrak. Deze en andere constateringen leidden tot de conclusie dat de programmabegroting voor 2013 nog niet een verbeterd sturingsinstrument voor de raad was.

Een onderzoek naar gebruik en tevredenheid van raadsinstrumenten

“De raad is positief over beschikbare instrumenten, maar kritisch over de ruimte die het college de raad biedt om zijn rol waar te maken” Rekenkamer Tilburg

Dit Rekenkameronderzoek constateerde ten eerste dat de gemeenteraad beschikt over een breed palet aan raadsinstrumenten, zoals onder meer hoorzittingen, initiatiefvoorstellen, moties en interpellaties, en dat de raad deze instrumenten ook regelmatig inzet bij zijn kaderstellende en controlerende rol. Ook bleken geënquêteerde raadsleden zelf tevreden te zijn over het beschikbare instrumentarium. Als er klachten waren over de mogelijkheden hun rol waar te maken, dan betrof dat de informatievoorziening aan de raad door het college. De raad was eveneens tevreden over het functioneren van de griffie bij het inzetten van de raadsinstrumenten. Wel werd door raadsleden de wens geuit dat de griffie de informatie die het college naar de raad stuurt kritischer beoordeelt en daarbij een proactieve houding richting college en ambtenaren kiest. Deze wens past in het beeld dat ongeveer de helft van de geënquêteerde raadsleden vindt dat de kwaliteit van de informatie die het college aan de raad verstrekt te gering. De Rekenkamer adviseerde om de ideeën en suggesties van geënquêteerde raadsleden voor een versterking van de rol van de raad in een actieplan te vertalen en dit plan in een werkconferentie uit te werken.

Een onderzoek naar de kwaliteit van de informatievoorziening met betrekking tot de gemeentelijke grondexploitatie en de algemene uitkering gemeentefonds

“De door het college verstrekte informatie maakt het voor de gemeenteraad niet eenvoudig om tijdig te kunnen sturen, accelereren, afremmen of stoppen” Rekenkamer Tilburg

Het budgetrecht van de raad is een fundamenteel recht van de gemeenteraad, waarvoor hij kwalitatief hoogwaardige informatie nodig heeft. Dit onderzoek beoordeelt of de door het college beschikbaar gestelde informatie hiervoor toereikend is in het geval van de grondexploitatie en de algemene uitkering uit het gemeentefonds. Deze twee onderwerpen zijn van groot belang voor de raad. Met de grondexploitatie kunnen aanzienlijke bedragen gemoeid zijn die echter in de tijd gespreid zijn. De algemene uitkering is de belangrijkste inkomstenbron voor de gemeente en om gefundeerde keuzes over de allocatie van het budget te kunnen maken dient de raad de beschikking te hebben over betrouwbare voorspellingen. De Rekenkamer constateerde dat de kwaliteit van de informatie niet aan een aantal (minimum)normen voldeed. Zo was de Rekenkamer niet in staat op basis van de begrotingsstukken een inzichtelijk samenhangend financieel totaalbeeld van kosten, opbrengsten, resultaten en risico’s van het grondbeleid te verkrijgen. Bij de algemene uitkering was het niet duidelijk hoe meerjarige ramingen van de inkomsten uit het gemeentefonds werden bepaald, uitgaande van het begrotingsbeleid van het rijk in een bepaald jaar. Bovendien was veel relevante informatie verspreid over meerdere P&C stukken. De conclusie was dat de door het college verstrekte informatie de gemeenteraad onvoldoende in staat stelde het budgetrecht te kunnen benutten. Om hier verbetering in aan te brengen stelde het rapport 21 aanbevelingen voor.