Een onderzoek naar de totstandkoming en uitvoering van de overeenkomsten tussen de gemeente Tilburg en het Consortium Stappegoor B.V.

“We zijn het project ingezogen zonder dat we wisten waarvoor we tekenden” Lid gemeenteraad

Sinds 2002 zijn er plannen gemaakt voor de ontwikkeling van het gebied ‘Stappegoor’ in het zuiden van Tilburg. Oorspronkelijk zou het een gebied moeten zijn waar voornamelijk leren en sporten gecombineerd werden. Op eigen initiatief werkten diverse projectontwikkelaars dit idee uit, waarop in 2006 een concessie werd verleend aan een aantal ontwikkelaars, verenigd in een consortium, om het gebied te ontwikkelen. Uitgangspunt voor de gemeente was dat de overeenkomst met het consortium gebaseerd was op ‘gesloten beurzen’: het consortium mocht woningen en commerciële ruimten uitbaten in ruil waarvoor de gemeente ‘om niet’ een aantal sportaccommodaties van het consortium zou ontvangen. Uit een analyse van de contracten door de RKT bleek echter dat de gemeente het gehele financiële risico op gewijzigde omstandigheden op zich had genomen. De omstandigheden wijzigden zich echter al vrij snel na het tekenen van de concessieovereenkomst. Sport- onderwijsorganisaties die een belangrijke rol hadden moeten spelen in Stappegoor vertrokken onverwacht en in 2008 stortte de woningmarkt in. Daardoor was het contractueel noodzakelijk de concessieovereenkomst te herijken. Hoewel de RKT de exacte bedragen door de versnipperde informatievoorziening niet heeft kunnen vaststellen, was het wel duidelijk dat in de nieuwe overeenkomsten de gemeente financier van het project was geworden. Van deze consequenties werd de gemeenteraad door het college onvoldoende adequaat op de hoogte gebracht.

“De informatie moet voldoende inzicht geven in de vraag aan welke ‘knoppen’ de raad kan draaien” Rekenkamer Tilburg

In 2012 heeft de Rekenkamer onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de informatievoorziening met betrekking tot de grondexploitatie en de algemene uitkering Gemeentefonds. Een van de conclusies was dat de informatie onvoldoende inzicht gaf in de vraag aan welke ‘knoppen’ gedraaid kan worden door de raad. Om hier verbetering in aan te brengen heeft de Rekenkamer ten aanzien van de twee cases 21 concrete aanbevelingen geformuleerd. In het kader van een navolgonderzoek heeft de Rekenkamer medio 2014 getoetst of deze 21 aanbevelingen zijn opgevolgd. De Rekenkamer stelde vast dat het college de aanbevelingen in technische zin vrijwel volledig heeft opgepakt. Het kwaliteitsniveau van de informatievoorziening was echter met name bij de grondexploitatie niet over de hele linie verbeterd. Ontwikkelingen in de grondexploitatie, waaronder begrepen grote projecten, kunnen op basis van de gegeven informatie moeilijk geduid worden door de raad. Al in gang gezette ‘verbetertrajecten’ zouden dit manco kunnen verhelpen.

“Niet alle ‘op papier’ geformuleerde voornemens zijn in ‘de praktijk’ al opgevolgd” Rekenkamer Tilburg

In dit onderzoek is nagegaan in hoeverre de door de raad overgenomen aanbevelingen uit het subsidieonderzoek van 2010 om het subsidieproces te verbeteren zijn opgevolgd. De conclusie is dat ‘op papier’ de nodige vooruitgang was geboekt, maar dat niet alle papieren voornemens tot een verbeterde praktijk hebben geleid. Zo werden er nauwelijks beleidsevaluaties van subsidies aangetroffen. De informatieverstrekking aan de raad over de verantwoording van subsidies liet te wensen over. Op grond van de bevindingen adviseerde de Rekenkamer aan de raad om het college op te dragen volgens een vast rooster de raad te informeren over de doelmatigheid en de maatschappelijke effecten van, in ieder geval, de ‘grote’ subsidies.

MFA’s in Tilburg; een onderzoek naar eigendom, beheer en exploitatie

“Bindende afspraken over eigendomsconstructies zijn niet gemaakt, discussies hierover zijn steeds in ‘goed vertrouwen’ vooruit geschoven, men dacht dat de exploitatie wel rond zou komen” Rekenkamer Tilburg

Multifunctionele accommodaties (MFA’s) in Tilburg zijn in de woorden van de gemeente “gebouwen die flexibel te gebruiken zijn en het bruisend hart in de wijk gaan vormen”. In het eerste decennium van deze eeuw besloot de gemeente MFA’s te gaan realiseren in vijf ‘kwetsbare’ wijken van Tilburg. Een belangrijke conclusie van het onderzoek dat de Rekenkamer, op verzoek van de raad, heeft gedaan naar de totstandkoming van deze MFA’s, was dat het hele proces rond de bouw van deze MFA’s gekenmerkt kon worden als ‘bouwen in goed vertrouwen’. Bij de start van de bouw was niet vastgelegd wie de MFA’s in eigendom zou nemen, wie de gebouwen zou beheren en hoe de gebouwen kostendekkend geëxploiteerd zouden moeten worden. De bestuurlijke aandacht was vooral gericht op het realiseren van de gebouwen en om voldoende dekking voor de benodigde investeringen te vinden. Ook bleek dat de raad niet per afzonderlijke MFA heeft kunnen sturen en controleren: de informatie die de raad ontving over de financiële afwikkeling leverde geen inzicht in de afzonderlijke projecten op. Financiële afwijkingen werden tijdens de bouw gerapporteerd op het niveau van de vijf MFA’s tezamen. Hierdoor konden impliciete meevallers op het ene project, tegenvallers bij andere MFA’s compenseren. Informatie over budgetwijzigingen waren bovendien deels opgenomen in vertrouwelijke collegestukken waarvan onbekend is of deze ter inzage hebben gelegen voor raadsleden. De raad heeft nimmer een afsluitende eindrapportage ontvangen.

Een onderzoek naar de kaderstellende en controlerende rol van gemeenteraden rond de transitie jeudgzorg in B4-gemeenten

“Raad, ga zo snel mogelijk en proactief aan de slag met de kaderstelling rond de transitie jeugdzorg” Rekenkamer(commissies) B4-gemeenten

In de aanloop naar de decentralisatie van de jeugdzorg op 1 januari 2015 lieten de Rekenkamer(commissies) van de vier grootste gemeenten in Brabant een onderzoek uitvoeren naar de betrokkenheid van hun gemeenteraden bij deze decentralisatie. Een belangrijke overstijgende conclusie van dit onderzoek was dat de raden moeite hadden met het formuleren van gewenste maatschappelijke effecten van jeugdzorg. Daarnaast was er onzekerheid over de aard en omvang van de informatie waar de raad over zou moeten beschikken om zijn kaderstellende en controlerende rol te kunnen waarmaken. Ook de relatie tussen beleidsambities en de daarbij horende noodzakelijke inzet van financiële middelen bleek door de raden niet doordacht te zijn. Tenslotte werd geconstateerd dat de raden geen zicht hadden op de juridische en democratische borging van de regionale samenwerking die met de jeugdzorg gepaard gaat. Wat de gemeenteraad van Tilburg betrof golden deze conclusies ook, al bleek de betrokkenheid van de raad bij de beleidsontwikkeling rond de jeugdzorg relatief groot. Zo was er door de raad een lokale en regionale visie op de jeugdzorg vastgesteld, hoewel ook in Tilburg concrete beleidsdoelen niet werden geformuleerd. Het onderzoekrapport besloot met aanbevelingen aan de betrokken gemeenteraden om de gesignaleerde problemen te helpen oplossen.