Een onderzoek naar realistisch begroten in de gemeente Tilburg en Tilburg vergeleken met overige 100.000+ gemeenten

De Rekenkamer Tilburg heeft onderzoek gedaan naar realistisch begroten in de gemeente Tilburg. Het onderzoek biedt inzicht in hoe er wordt omgegaan met onder- of overbesteding en welke kansen er zijn voor een verdere inzet op reëel ramen. Ook wordt de gemeente vergeleken met andere 100.000+ gemeenten op het vlak van onder- en overbesteding.

Op basis van het onderzoek zijn de volgende conclusies te trekken. De informatievoorziening vanuit het college kan verbeterd worden; de raad wenst meer informatie over oorzaken en impact van afwijkingen. De gemeenteraad zelf heeft in de afgelopen jaren niet tot nauwelijks sturing gegeven aan de afwijkingen ten opzichte van de begroting bij de tussentijdse begrotingsbijstellingen en de jaarrekening; afwijkingen worden nauwelijks in het debat met het college betrokken. Ook kijkt de raad weinig terug op hetgeen in de jaarrekening is gerealiseerd en trekt daar onvoldoende lering uit. Er wordt vooral gestuurd op (nieuwe) ambities uit de opvolgende begroting. Tegelijkertijd zijn de ambities hoog en krijgt de gemeente veel extra middelen vanuit het Rijk, maar er is te weinig capaciteit om ambities ook te realiseren. De gemeente is nog onvoldoende gericht op realisatiekracht; realiseren wat is begroot en daarop sturen, waarmee de ambities die gesteld zijn worden bereikt. De raad toetst onvoldoende vooraf bij de begroting, maar ook tussentijds bij de tussenrapportage en najaarsbijstelling, of ambities wel realistisch zijn. De insteek lijkt meer wensdenken te zijn, en minder te zijn gericht op prestaties die haalbaar zijn binnen het begrotingstijdpad met de beschikbare capaciteit. Aan de raad, het college en de griffie doet de Rekenkamer Tilburg in dit kader een aantal aanbevelingen.

De Rekenkamer presenteert het onderzoeksrapport aan de gemeenteraad op 24 juni 2024. De bijeenkomst is hier tussen 11.30 – 12.30 uur live te volgen en terug te luisteren.

De Rekenkamer van Tilburg onderzocht samen met de Rekenkamer(commissie)s van Breda, ’s-Hertogenbosch en Oss de energietransitie in de vier gemeenten. Zij onderzochten de haalbaarheid van de gemeentelijke doelen en de sturing door de gemeenteraden op de energietransitie. De conclusie is dat er vooruitgang te zien is, maar dat er nog een tandje bij moet om de doelen in 2030 te kunnen halen. De Rekenkamers concluderen ook dat de gemeenteraden met de huidige beleidskaders en informatie hun rol niet goed kunnen vervullen.

Het onderzoek is onderverdeeld in een algemeen deel met conclusies en aanbevelingen voor de vier gemeenten gezamenlijk en vier afzonderlijke delen met conclusies en aanbevelingen voor iedere gemeente specifiek.

De conclusie van het algemene deel is dat er in de vier gemeenten vooruitgang te zien is, maar niet voor alle doelen van de energietransitie én niet in de snelheid die was beoogd. Of alle doelen in 2030 gerealiseerd gaan worden, is daarom niet zeker. De opwek van duurzame energie komt op gang, maar de realisatie gaat nog gepaard met de nodige onzekerheden. Ook moeten geplande projecten nog worden gerealiseerd en moeten restopgaven nog worden gerealiseerd met concrete projecten om de doelen richting 2030 te halen. Wat betreft energiebesparing ontbreekt het aan de actuele cijfers om als raden de voortgang te kunnen controleren. De warmtetransitie komt moeizaam van de grond, onder andere omdat daarvoor hoge kosten gemaakt moeten worden door inwoners en bedrijven. De doelen voor het aardgasvrij maken van woningen lijken te hoog gegrepen. Met de huidige beleidskaders en informatievoorziening kunnen de raden hun kaderstellende en controlerende rollen niet goed vervullen. De rekenkamer(commissie)s geven in het algemene deel voor de vier gemeenten een aantal aanbevelingen voor verbetering van het inzicht in de voortgang, de informatievoorziening, de nog geplande projecten en de resterende opgave en de visie op de periode na 2030.

De conclusie van het deel voor de gemeente Tilburg is dat de Tilburgse raad momenteel slechts beperkt kan sturen op gemeentelijke doelen, regionale doelen en op de uitvoering. Wat betreft de realisatie van gemeentelijke doelen ligt de gemeente niet op koers; voor opwek geldt dat er veel afhankelijkheden zijn, voor besparing moet de gemeente gaan versnellen maar is niet duidelijk hoe dit te realiseren en voor warmte wordt de voortgang niet bijgehouden. Ook op regionaal niveau heeft Tilburg niet inzichtelijk hoe zij bijdraagt aan de doelen van de REKS. Er zijn wel doelstellingen voor opwek van elektra en warmte, maar deze zijn gericht op 2045. Niet op 2030 zoals de REKS. Daarnaast worden de doelstellingen voor opwek in de monitoring gecombineerd, waardoor het voor de raad minder goed inzichtelijk is waar de gemeente staat voor opwek van elektra en warmte. Ook is de regionale opgave niet vertaald naar een gemeentelijke opgave. Wat betreft informatievoorziening aan de raad is het positief dat de raad de informatie op elk moment kan inzien. De informatie die wordt aangeleverd biedt echter nog weinig inzicht in de uitvoering. Vindt deze plaats binnen de gestelde kaders? Ook de voortgangsrapportage is pas recent aan de raad verstrekt. De Rekenkamer Tilburg doet een zestal aanbevelingen voor het verbeteren van sturing en controle door de raad.

De Rekenkamer Tilburg heeft het onderzoek aan de raad gepresenteerd op 4 december 2023. Deze bijeenkomst is terug te luisteren via: Bijeenkomst/1119886 Gemeente Tilburg (raadsinformatie.nl)

Een onderzoek naar het Tilburgse bestaanszekerheidsbeleid en het vermogen in te kunnen spelen op maatschappelijke ontwikkelingen hierin

“Om voor Tilburgers die in bestaansonzekerheid leven te doen wat nodig is, moet de gemeente meer investeren in het bestaanszekerheidsbeleid en de uitvoering daarvan” Rekenkamer Tilburg

Een groeiend aantal huishoudens zit financieel klem als gevolg van stijgende kosten, bovenop de al hoge vaste lasten. Te weinig financiële armslag om basisvoorzieningen te kunnen bekostigen, betekent leven in bestaansonzekerheid. Daarbij gaat het in Tilburgse begrippen niet alleen om voldoende inkomen, maar ook om een betaalbare woning, voldoende te eten, toegang tot goede en betaalbare zorg en onderwijs en werk of andere dagbesteding die structuur en zin aan de dag geeft. Bestaanszekerheid is de laatste jaren door maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de impact van de coronacrisis, de oorlog in Oekraïne met hoge gas- en stroomprijzen tot gevolg, de koopkrachtdaling door de hoge inflatie en door stijgende huur- en koopprijzen van woningen, meer onder druk komen te staan. Er is een toename van het aantal Tilburgers in bestaansonzekerheid. Momenteel gaat het om ruim 15.000 huishoudens die leven van maximaal 120% van het sociaal minimum. De Rekenkamer Tilburg heeft onderzoek gedaan naar het Tilburgse bestaanszekerheid en de uitvoering daarvan. Om voor deze Tilburgers te doen wat nodig is, adviseert de Rekenkamer Tilburg de gemeente om meer te investeren in het Tilburgse bestaanszekerheidsbeleid en de uitvoering daarvan. Daartoe geeft de Rekenkamer Tilburg een aantal aanbevelingen aan zowel de gemeenteraad van Tilburg als het college van B&W.

De Rekenkamer Tilburg presenteert het onderzoek op 23 oktober 2023 om 16.00 uur aan de raad. Deze bijeenkomst is live te volgen via: Bijeenkomst/1119855 Gemeente Tilburg (raadsinformatie.nl)

Een onderzoek naar de ervaringen met het bestuursakkoord ‘Gezond en Gelukkig in Tilburg’ en akkoorden in andere gemeenten 

“Maak vooraf bewuste keuzes over de inrichting van het akkoord en overweeg het opnemen van een financieel kader in het akkoord zelf” Rekenkamer Tilburg

In maart 2022 vinden er gemeenteraadsverkiezingen in Nederland plaats, zo ook in de gemeente Tilburg. Na de verkiezingen gaan fracties in de raad in onderhandeling om te komen tot een nieuw coalitie-, bestuurs- of raadsakkoord. Met het oog op de naderende verkiezingen heeft de Rekenkamer onderzoek gedaan naar de voorbereiding op, inrichting en uitvoering van, en verantwoording over, het huidige bestuursakkoord ‘Gezond en Gelukkig in Tilburg’ 2018-2022. Naast het Tilburgse akkoord zijn ook akkoorden van diverse andere gemeenten bekeken. Er zijn veel andere smaken in inrichting en uitvoering van, en verantwoording over een akkoord mogelijk. Met dit onderzoek geeft de Rekenkamer de (toekomstige) gemeenteraad, de onderhandelaars over het nieuwe akkoord, het (toekomstige) college van B&W en de ambtelijke organisatie inzichten die bijdragen aan de vormgeving van een nieuw Tilburgs akkoord voor de komende bestuursperiode 2022-2026.

Een van de aanbevelingen is dat vooraf bewuste keuzes gemaakt dienen te worden bij de voorbereiding van het akkoord; welke ambtelijke informatie is van belang voor de onderhandelingen over een nieuw akkoord, welke rol krijgt de griffier om te komen tot een akkoord en wat zijn de voor- en nadelen van verschillende typen akkoorden en welke keuze wordt daarin gemaakt.

En wordt het een akkoord op hoofdlijnen, zoals het huidige akkoord, met ruimte om in te spelen op de ontwikkelingen? Of juist meer een akkoord met concretere en meetbare doelen? De Rekenkamer adviseert in haar aanbevelingen om daar samen vóór de inrichting van het nieuwe akkoord een duidelijk standpunt over te bepalen. Zo ook wordt de suggestie meegegeven om vooraf af te wegen een financieel kader in het akkoord op te nemen.

Wat betreft de uitvoering van, en verantwoording over het akkoord is de aanbeveling om te overwegen om (opnieuw) een doorvertaling te maken van het akkoord naar de verschillende sturings- en controle-instrumenten. En om af te wegen in hoeverre doelen uit het akkoord te volgen en te meten moeten zijn.

De Rekenkamer zal het onderzoeksrapport aan de gemeenteraad presenteren op 31 januari 2022. Deze presentatie is terug te kijken via deze link.